5 digitale hulpmiddelen voor leerlingen met dyslexie

In totaal zijn er in Nederland 2 miljoen mensen met een beperking. Ze hebben bijvoorbeeld dyslexie of andere een andere vorm van neurodivergentie of een cognitieve of lichamelijke beperking. Veel van deze beperkingen maken het leren, en vooral ook het lezen, moeilijker. Uit data van de Europese Commissie blijkt dat 15 miljoen Europeanen worstelen met leerproblemen, en dat naar schatting 5% van de leerlingen op Nederlandse scholen ernstige leerproblemen ervaren. Dyslexie komt het meeste voor. De European Dyslexia Association schat dat tussen de 9 en 12% van de Europeanen een vorm van dyslexie heeft.

Wie les geeft heeft hier zeker weleens mee te maken gehad. Mensen met dyslexie hebben vaak moeite met het begrijpen van de tekst die ze lezen. Zij vinden het misschien ook lastig om onbekende woorden te ontcijferen. Ook kunnen zij zinnen door elkaar gooien of woorden verkeerd spellen of uitspreken. Al deze symptomen kunnen tegelijkertijd voorkomen.

Het goede nieuws is dat met de juiste ondersteuning leerlingen met dyslexie hun eigen leerdoelen kunnen behalen en hun medeleerlingen in alle vakken kunnen bijhouden, inclusief de vakken die onder het STEAM-onderwijs vallen (Science, Technology, Engineering, Arts en Mathematics). Deze ondersteuning wordt vaak geleverd in de vorm van ondersteunende technologie of AT (Assistive Technoplogy).

Hoe ziet dat er precies uit in de klas of daarbuiten? We geven vijf voorbeelden van ondersteunende technologie voor mensen met dyslexie, die de leerresultaten van jouw leerlingen kunnen verbeteren.

5 digitale hulpmiddelen voor leerlingen met dyslexie

Ondersteunende technologie biedt hulp waar dit nodig is om de leerstof toegankelijker te maken. Een leerling met een motorische beperking heeft misschien een boekenstandaard nodig of een aangepaste houder voor een pen of potlood. Een slechthorende leerling heeft misschien baat bij een hoorapparaat of ondertiteling van de lessen. Een dyslectische leerling kan behoefte hebben aan één (of meer) van de onderstaande ondersteunende hulpmiddelen.

1. Tekstweergave-instellingen

Vandaag de dag is veel lesmateriaal online te vinden. Of het nu gaat om een online cursus, een wetenschappelijk artikel in een vakblad, een e-book of het internet, digitale tekst kan voor dyslectische lezers uitdagingen opleveren. De manier waarop tekst wordt weergegeven, kan deze lastig te lezen maken.

Natuurlijk heeft iedere lezer — met of zonder dyslexie —eigen persoonlijke behoeften en voorkeuren. Er bestaat geen lettertype, lettergrootte of kleurencombinatie die voor iedereen het beste werkt. Daarom helpt het vaak als lezers de weergave van hun tekst zelf kunnen instellen.

Online tools bieden deze mogelijkheid. ReadSpeaker TextAid is een digitaal hulpmiddel bij het lezen dat met tekst-naar-spraaktechnologie (TTS) digitale tekst kan voorlezen. Met deze tool kunnen lezers ook de weergave van online tekst aan hun wensen aanpassen. Leerlingen met dyslexie vinden het vaak prettig om het lettertype, de lettergrootte en de kleur aan te passen voor betere focus en leesbaarheid. TextAid biedt deze mogelijkheid.

Tekstweergavetools zijn vooral handig voor mensen met dyslexie bij het lezen van lange, ingewikkelde teksten, zegt Kelly Indah, hoofdredacteur van de technische website IncrediTools. Indah vertelt over een collega met dyslexie die deze ondersteunende technologie gebruikt voor het lezen van lange technische teksten.

Door de tekstinstellingen aan te passen aan zijn persoonlijke voorkeur kon hij de tekst beter begrijpen en kostte het hem ook minder tijd om een tekst te lezen,” volgens Indah.

2. Hulpmiddelen voor focus bij het lezen

Soms is het gemakkelijker voor mensen met dyslexie om één regel – of één woord – van de tekst tegelijk te lezen. Bij een gedrukt boek is hiervoor een simpele liniaal of blaadje genoeg. Door de liniaal met de tekst mee te schuiven, blijft de lezer gefocust en wordt minder afgeleid door het gevoel van een eindeloze lap tekst.

Vergelijkbare hulpmiddelen zijn ook online beschikbaar. Met ReadSpeaker TextAid kunnen lezers kiezen om de tekst te laten highlighten terwijl die wordt voorgelezen. Dat wordt ook wel karaokelezen genoemd. TextAid biedt ook een digitale schermmaskering, waarvan de kleur kan worden aangepast, en een leesliniaal om lezers te helpen gefocust te blijven.

Zulke hulpmiddelen zijn volgens Jess Brooks, professioneel opleider en hoofdredacteur van opleidingssite Hess UnAcademy, aan te bevelen voor leerlingen met dyslexie.

“Gekleurde overlays of filters op schermen of gedrukte teksten kunnen visuele stress verminderen,” zegt Brooks.

TextAid biedt deze ondersteunende functies voor álle digitale tekst.

Ontdek meer over ReadSpeaker TextAid

3. Spraakherkenning

Veel leerlingen met dyslexie vinden praten makkelijker dan schrijven. Spraak-naar-tekst-technologie zet gesproken taal direct om in geschreven woorden. Dit is een belangrijke ondersteuning voor mensen die, door welke vorm van beperking dan ook, het lastig vinden om woorden op papier te zetten.

Deze ondersteunende technologie heeft Marc Hardgrove, CEO bij digitaal marketingbedrijf The HOTH, geholpen de moeilijkheden in verband met zijn dyslexie te overwinnen. Helaas had ik deze mogelijkheid niet altijd tijdens mijn schooljaren, vertelt hij.

“Toen ik op school zat, was de technologie nog niet zo ver als nu,” vertelt Hardgrove. “Om mijn beperking te overwinnen, moest ik alternatieve manieren zoeken om te leren en informatie te onthouden.”

Tegenwoordig heeft Hardgrove veel baat bij voorleestools (tekst-naar-spraak) en dicteertools (spraak-naar-tekst), zegt hij.

“Dankzij ondersteunende hulpmiddelen, zoals voorleessoftware en dicteertools, kan ik efficiënter werken,” vertelt de CEO. “Hierdoor kan ik effectief met mijn team en klanten communiceren zonder dat ik me zorgen hoef te maken over spelling of grammatica.”

De dicteerfunctie is één van de vormen van schrijfhulp van TextAid. Hiermee kun je tekst dicteren en opslaan.

“Met deze software kunnen leerlingen hun ideeën uitspreken en om laten zetten in geschreven tekst,” legt Brooks uit. “Dit kan een voordeel zijn voor leerlingen met dyslexie die moeite hebben met schrijven en spelling.”

4. Schrijfhulp

Spraak-naar-tekst kan mensen met dyslexie helpen bij het uitvoeren van schrijfopdrachten, maar sommige leerlingen hebben niet eens zo’n uitgebreide tool nodig. Zij hebben misschien meer baat bij andere vormen van schrijfhulp die soms ook in tekstverwerkingssoftware zijn opgenomen.

TextAid stelt veel van deze functies die ondersteuning bieden bij het schrijven beschikbaar, zoals:

• Woorden automatisch afmaken met slimme woordvoorspelling
• De herschreven tekst laten voorlezen met behulp van TTS, waarbij tijdens het schrijven de tekst ook auditief wordt verwerkt; dit kan per letter, woord en/of zin
• Spellingscontrole met voorgestelde correcties, waarmee de moeilijkheden met spellen die bij dyslexie horen, worden opgelost

TextAid werkt online en is niet alleen bruikbaar voor standaard geschreven taal. Schrijfhulpmiddelen kunnen ook helpen bij het schrijven van computercode, zegt Indah.

“In mijn rol als mentor voor jonge programmeurs heb ik ook gezien hoe deze tools leerervaringen kunnen omvormen,” vertelt Indah. “Ik herinner me een briljante jonge leerling die als gevolg van dyslexie moeite had met het schrijven van code. Toen we haar met schrijfhulptools lieten kennismaken, gingen haar prestaties met sprongen vooruit. Zij kon haar fouten begrijpen en corrigeren en zo werd haar vaardigheid in het coderen aanzienlijk verbeterd.”

5. Voorleessoftware op basis van tekst-naar-spraak (TTS)

Alle experts die we in verband met dit artikel hebben gesproken, zeiden dat TTS een zeer belangrijke ondersteunende technologie is in de klas, vooral voor leerlingen met dyslexie:

• “TTS zet geschreven tekst om in gesproken woord en kan zo dyslectische leerlingen helpen teksten beter te begrijpen,” zegt Brooks.
• “TTS-tools hebben mij heel veel geholpen met mijn dictie en uitspraak,” zegt Hardgrove.
• “Leerlingen met dyslexie vinden de mogelijkheid om tekst hardop te laten voorlezen heel nuttig,” zegt Indah.

Inderdaad toonde een meta-analyse in 2018 in het Journal of Learning Disabilities aan dat “mensen die moeite hebben met lezen door tekst-naar-spraak/hardop voorlezen de tekst beter begrijpen.”

Integreer ondersteunende technologie voor dyslexie in jouw digitale leeromgevingen met ReadSpeaker TextAid. Synthetische stemmen in vele spreekstijlen en talen houden leerlingen bij de les, terwijl een reeks hulpmiddelen voor lezen en schrijven meer ondersteuning biedt dan alleen hardop voorlezen.